Gerber van Nijendaal, plaatsvervangend secretaris voor de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), heeft in de vergadering van de Sociale pijler op de bestuurlijke netwerkdag in Breda (26 september jl.) een presentatie gegeven over de ontwikkelingen in het sociale domein vanuit het perspectief van de bestuurlijke en financiële verhoudingen.

De aanleiding voor de  presentatie vormden twee recente publicaties van de ROB: het Signalement Ondertussen in Den Haag  en het advies over de herijking van het gemeentefonds.  Het Signalement gaat over de invloed van de decentralisaties op het functioneren van de rijksoverheid. "Bij gedecentraliseerde verantwoordelijkheden hoort dat gemeenten zelf hun afweging moeten maken over de besteding van de middelen", schrijft de ROB. "Als het rijk voorschriften stelt over bijvoorbeeld de hoogte van bepaalde tarieven of resultaatverplichtingen, dan moeten ze ook boter bij de vis doen en als het rijk iets specifiek voorschrijft dan moet het Rijk het ook specifiek regelen."  In zijn advies over de herijking van het gemeentefonds adviseert de Raad daarom een pas op de plaats te maken voor een volledige integratie van het sociaal domein in de algemene uitkering. Dit gelet op de beleidsmatige dynamiek, de neiging van de rijksoverheid om de beleidsvrijheid van gemeenten te beperken, de nog ongewisse uitkomst van de beoogde transformatie en de discussie over de toereikendheid van de budgetten. 

In zijn presentatie ging de heer Van Nijendaal onder meer in op de bekostiging van het sociaal domein: past de huidige systematiek binnen het gemeentefonds, en vormt een herijking van het gemeentefonds de oplossing voor gemeenten? Ook ging de spreker in op wat het effect is van de beleidsvrijheid in het sociale domein en in het algemeen: de houdbaarheid van de lokale verzorgingsstaat.

De presentatie leidde tot een interessante discussie waarbij de heer Van Nijendaal het advies gaf om als G40-gemeenten samen te definiëren wat als zorgplicht wordt gezien van gemeenten en vervolgens met het Rijk in discussie te gaan over de grens van die zorgplicht. Daarbij onderstreepte hij het belang om in dat proces vooral uitwerking te geven aan het gelijkwaardige partnerschap zoals in het Interbestuurlijk programma wordt voorgestaan.