Verplicht, intensief en vroegtijdig integreren

Integratie-inspanningen verplicht, intensief én vroegtijdig concentreren in het integratieschakeljaar, zo luidt het praktijkadvies van de Wetenschappelijke Board van Platform31. Dit advies kwam in tot stand in opdracht van en in nauwe samenwerking met enkele leden van de G32-themagroep vergunninghouders. Op deze manier sluit het advies aan op de gemeentelijke vraagstukken van (arbeids)integratie- en participatie.

Momenteel wordt er op verschillende niveaus nagedacht over verbeteringen van het huidige inburgerings- en integratietraject. Voor gemeenten is het van belang om de regie weer terug te krijgen op de begeleiding en ondersteuning van statushouders. Eén van de elementen voor een versnelde inburgering en integratie is een intensivering van de huidige begeleiding in het eerste jaar: wekelijks meer uren inzetten voor taalverwerving, meer verbindingen met de non-formele taalsector maken en participatie met behulp van vrijwilligers- en betaald werk. Enschede, Oldenzaal, Hof van Twente, Rijssen-Holten, Haaksbergen, Hengelo en Borne zien potentie in de invoering van het schakeljaar. Direct vanaf de start een goede richting kiezen kan volgens de Twentse gemeenten in elk geval bijdragen aan een snelle en goede integratie van statushouders, mits goed aangesloten bij de wens van gemeenten.

Integratietraject

Door vluchtelingen die een goede kans maken op een verblijfsvergunning, direct te laten instromen in een schakeljaar worden hun competenties vroegtijdig ontdekt, verder ontwikkeld én eerder nuttig  gemaakt voor Nederland. Zodra ze binnenkomen, gaan ze aan de slag. Het schakelaar daagt Nederlandse organisaties tot het uiterste uit om samen een intensief en effectief integratietraject aan te bieden. Met andere woorden: vluchtelingen moeten het zelf doen en direct actief worden, maar krijgen wel een traject die dat mogelijk maakt. Dit is het leidende principe voor organisaties in Nederland die de verantwoordelijkheid dragen of nemen voor geslaagde integraties. In het schakeljaar kunnen COA, gemeenten, onderwijsinstellingen, ondernemers en cultuurinstellingen hier samen hun bijdrage aan leveren.

In- en omschakelen

De Wetenschappelijke Board onderscheidt in haar advies enkele leidende principes. Door het schakeljaar vroegtijdig aan te bieden en verplicht te maken voor kansrijke vluchtelingen en na-reizigers die als familielid van een statushouder aankomen. Dit betekent dat zij zich sinds de eerste verblijfsweek in principe 38 uur per week actief en productief bezig houden met integratie dankzij een combinatie van taallessen, competentie-ontwikkeling, werkervaring en vrijwilligerswerk. Ook praktijkervaringsweken en de inburgeringscursus zijn onderdeel van het schakeljaar. De nadruk van het schakeljaar ligt expliciet op ‘laten zien wat je zelf kunt, ontdekken wat je nog meer kunt, leren wat je wilt kunnen en wat er van je verwacht wordt in Nederland’.

Doorschakelen
Een derde principe is die van passende integratie en maatwerk. Een assessment aan het begin van het traject moet duidelijkheid bieden over niveauverschillen. Iedereen in dezelfde Nederlandse taalles, lijkt niet efficiënt en effectief. Een schakeljaar voor vluchtelingen zonder vooropleiding heeft een eigen karakter en dient samen met basisscholen of het VMBO-onderwijs worden opgezet. Een schakeljaar voor academici ziet er weer anders uit en dient samen met HBO ’s en universiteiten te worden opgezet. Bij vluchtelingen uit culturen die verder afstaan van de Nederlandse zal extra aandacht uitgaan naar het aanleren van Nederlandse omgangsvormen en (ongeschreven) regels.

In het praktijkadvies raadt de Wetenschappelijke Board aan om de drie opzichzelfstaande lespakketten te zien als aparte, maar wel met elkaar te combineren leer- en ontwikkellijnen. De eerste is de cognitieve leerlijn, waar taal en scholing centraal staan, de tweede is de sociale leerlijn waarin de aandacht uitgaat naar integratie in woonomgeving en stad. En de derde is de economische leerlijn voor het opdoen van werkervaring op de arbeidsmarkt. Op dit moment worden die leerlijnen in delen aangeboden, maar niet in een gestructureerde en verplichtende vorm. Doel van het schakeljaar is het behalen van een doorschakel-diploma, waarmee ze de overstap kunnen maken naar reguliere wegen, die sociale-, culturele-, en werkcarrières bevorderen.

De bestuurlijke opgave

Het schakeljaar is een bestuurlijke opgave van formaat: het creëren van een effectieve keten waarin partijen niet volgordelijk naar gelijktijdig aan te slag gaan. De invulling van het schakeljaar is idealiter een gedeelde verantwoordelijkheid van Rijk en regio, van sectoren als onderwijs, economie en veiligheid. Waarbij de focus ligt op de kwaliteit van het schakeljaar en de doorstroming erna en verschillende (arbeidsmarkt)regio’s de ruimte krijgen eigen curricula op te stellen. Visitatie kan blootleggen hoe aanbiedende partijen samenwerken en welke ‘value for money’ ze leveren. De kosten van het schakeljaar lijken vergelijkbaar met die van het huidige systeem. De gecombineerde inzet levert echter meer op voor alle betrokkenen. In termen van opleiding, netwerk én werk. In Nederland is er in elk geval voldoende expertise aanwezig om de invulling van het schakeljaar voor elkaar te krijgen.

Het complete advies vindt u in de brief over het schakeljaar (pdf).
Lees ook het interview Leerplicht voor alle nieuwkomers, met Geert Teisman, Hamit Karakus en Maarten Smidts.

Om de verbinding tussen wetenschap en praktijk te versterken, heeft Platform31 een Wetenschappelijke Board. De Wetenschappelijke Board komt minimaal twee keer per jaar bij elkaar rondom urgente maatschappelijke thema’s aangedragen door één van de partners van Platform31. Professor Geert Teisman, hoogleraar Bestuurskunde van de Erasmus Universiteit Rotterdam, is de voorzitter van de board. Meer informatie over de andere leden van de Wetenschappelijke Board van Platform31 vindt u hier.