Verkiezingen in de G40-gemeenten

De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen in de G40-gemeenten volgen het landelijk beeld met een flinke winst voor GroenLinks (+63 raadszetels) en een kleine plus voor de VVD (+17). De landelijke winst van de lokale partijen gaat niet op in de G40-gemeenten (-13), alhoewel het aantal gemeenten waarin een lokale partij de meeste zetels heeft behaald wel is gestegen van 8 naar 12. De meest opmerkelijke verschuiving vond plaats onder de nieuwkomers in de gemeenteraden, onder wie de PVV (+29), 50Plus (+25), Partij voor de Dieren (+14) en DENK (+12). D66 was de grootste verliezer (-62), gevolgd door de PvdA (-59), de SP (-58), CDA (-33) en CU (-6).  De verkiezingsuitslagen en opkomstpercentages in de G40-gemeenten  vindt u in dit overzicht.

Opkomst
Op 21 maart werden in 37 van de G40-gemeenten verkiezingen gehouden. In Groningen en Haarlemmermeer moeten nog verkiezingen plaatsvinden (21 november) als gevolg van gemeentelijke herindelingen. In Leeuwarden is om die reden in november 2017 al gekozen.
De opkomst lag in de G40-gemeenten op 51,9 procent. Dat is iets lager dan het landelijke gemiddelde van 54,9 procent. Het verschil met de opkomst van de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 was in de G40-gemeenten gering (+1,3%). De opkomst was het hoogst in Zwolle (61,5%), Ede (61,4%) en Amersfoort (59,9%). In Leeuwarden (40,6%), Helmond (42,1%) en Heerlen (44,4%) was het lastig om de kiezer te verleiden om de gang naar de stembus te laten maken. In Almere trad de grootste daling op (-3,1%), in Alphen aan den Rijn de grootste stijging (+15,4%).

Versplintering
De grootste partijen zijn nu aan zet in de onderhandelingen. De lokale partijen zijn in 12 gemeenten aan zet, de VVD in 11, GroenLinks in 5, D66 in 3, de Christen Unie in 2 en de SGP, de PvdA, SP en CDA nemen ieder in één gemeente de leiding. Opvallend is het verlies van D66 (bij de vorige verkiezingen nog in 13 gemeenten leidend) en de winst van de lokale partijen (was 8) en de VVD (was 4). Op dit moment is nog niet duidelijk of de winnende partijen ook allemaal daadwerkelijk de coalitievorming mogen leiden.

Ook deze gemeenteraadsverkiezingen hebben geleid tot een nog verdere versplintering van het politieke landschap. Deze trend was in 2010 al ingezet. Bij de verkiezingen in de G40-gemeenten zijn er gemiddeld 11 partijen per gemeente in de raad gekomen. Vier jaar geleden lag dat gemiddelde nog op 10. Uitschieters naar boven zijn Lelystad en Hoorn met 14 partijen. Oss doet het wat rustiger aan met 7 partijen in de raad. Opmerkelijk is dat de versplintering niet het gevolg is van een toename aan lokale partijen (32 nieuw, 37 verdwenen), als wel van landelijke partijen die voor het eerst aan de lokale verkiezingen hebben meegedaan: 50plus (zetels behaald in 13 nieuwe gemeenten), PVV (12), DENK (7) en Partij voor de Dieren (6).

De grootste partijen
Wakker Emmen, GroenLinks (Nijmegen), de SP (Oss), PvdA (Leeuwarden) en de VVD (Breda) wisten de meeste zetels (11) binnen te slepen. De SP in Oss (26,8%) behaalde in verhouding de meeste kiezers, gevolgd door de PvdA in Leeuwarden (26,1%), Wakker Emmen (25,4%), GroenLinks in Nijmegen (24,7%), de SP in Heerlen (24,5%) en Nieuw Elan in Alphen aan den Rijn (23,9%). Maar ook met een naar verhouding kleine meerderheid kan je de grootste partij worden, zoals D66 in Gouda (11,7%) en de VVD in ’s-Hertogenbosch (12,5%), Lelystad (12,7%) en Hoorn (12,8%).

De VVD is in de G40 de grootste landelijk partij, bij alle gemeenten is het CDA nummer 1. GroenLinks staat bij de G40 op nummer 2, met D66 en CDA op een gedeelde derde plek. Verder is het opvallend dat de huidige coalities geringe verliezen leiden, zo’n twee zetels per gemeente. De meeste coalities gaan in de min, met de coalities in Hengelo (-7), Amersfoort (- 7), Almere (+3), Alphen aan den Rijn (+2), Delft (+2) en Helmond (+2) als uitschieters.

 De verdeling van de raadszetels in de G40 in 2018 en 2014.

Meer informatie
Platform31 heeft een overzicht gemaakt van de verkiezingsuitslagen en opkomstpercentages in de G40-gemeenten.

In juni komt Platform31 met een analyse van een geselecteerd aantal collegeakkoorden van de G4, G40 en de P10.