Nieuws 12 juli 2019

Langer thuis wonen in de inclusieve wijk: handvatten van experts

Hoe maken we de wijk inclusief voor kwetsbare groepen? Wat kan beter aan de woningen, sociale en fysieke leefomgeving en de nabije voorzieningen? Veel gemeenten en organisaties zijn hiermee aan de slag. Slim functies combineren, maar ook investeren in vastgoed en in sociale gemeenschappen zijn belangrijk. Daarbij is bewust sturen op inclusiviteit in de woonvisie en uitvoeringsagenda hard nodig. Tijdens een bestuurlijke inspiratiemiddag in Leiden wisselden wethouders, bestuurders, programmamanagers en andere professionals ervaringen en ideeën.

Zo’n 30 bestuurders en professionals van gemeenten, woningcorporaties en zorg- en welzijnsorganisaties en burgerinitiatieven kwamen op 5 juli naar de bestuurlijke inspiratiebijeenkomst van de G40 om te praten en discussiëren over langer thuiswonen in een inclusieve wijk. De bijeenkomst is onderdeel van het innovatieprogramma Langer thuis – Inclusieve wijk, waaraan 24 gebiedscoalities meedoen.

Fleur Spijker, de Leidse wethouder voor duurzame verstedelijking, ruimte en wonen, geeft als gaststad een eerste handvat: “Wij hebben net onze concept woonvisie en uitvoeringsagenda ter inzage gelegd. Hierin staan concrete acties en stellen we ‘goed wonen’ centraal. Daarbij hoort inclusiviteit.”

Wat vastgoed voor de wijk doet

Concentratie of spreiding van bepaalde groepen mensen of functies: wat doet vastgoed voor de wijk? Onder leiding van Karin Schrederhof, wethouder in Delft, brengen verschillende experts hun inzichten, lessen en tips over de inclusieve wijk voor het voetlicht. Zo vertelt Jeroen Frissen, bedrijfseconoom en onderzoeker bij adviesbureau Circusvis/Rigo, over zijn kwantitatieve analyse van kwetsbare bewoners en leefbaarheid:

Het aantal kwetsbare groepen in corporatiewijken neemt toe.
Er is samenhang tussen de verslechtering van de leefbaarheid van deze wijken en de toename van kwetsbare groepen.
De ruimtelijke verschillen tussen corporatiebuurten en overige buurten groeit. Het gaat om 1,5 miljoen mensen in buurten met meer dan 67 procent corporatiebezit.

Frissen, die het onderzoek voor Aedes deed, adviseert te investeren in de “hard- of software” van de wijk, zeker als je daar de combinatie van toename aan stevige overlast en lage inkomensgroepen ziet:

Investeer in de kwaliteit van de sociale woningvoorraad.
Differentieer het woningaanbod in eenzijdige buurten.
Werk samen aan een goede buurtaanpak met sociaal beheer, het wijkteam en bewoners.

Kracht van communitybuilding in wijk en dorp

Over de kracht van communitybuilding in wijk en dorp vertelt Jan Smelik, een van de oprichters van zorgcoöperatie Austerlitz Zorgt en betrokken bij het netwerk van burgerinitiatieven Nederland Zorgt voor Elkaar. “Lokale bewonersinitiatieven zijn gericht op de eigen omgeving, met een sterke sociale samenhang en zelforganisatie. Ze streven naar een inclusieve gemeenschap – het moderne nabuurschap – en richten zich zowel op mensen die ondersteuning nodig hebben en op actieve en solidaire bewoners. Austerlizt Zorgt is in 2012 ontstaan vanwege het ontbreken van zorgwoningen in het dorp. We hebben sinds de start geregeld dat er zorg- en welzijnsvoorzieningen worden georganiseerd door en in het dorp, waardoor mensen zich weten te redden. Het Hart van Austerlitz is in ontwikkeling, dat dorpsvoorzieningen en 40 woningen omvat, waarvan 25 zorgwoningen. We werken nu toe naar het maken van een levensloopbestendige wijk.”

Breng bewoners en werkers samen

Bij de Leidse nieuwbouwontwikkeling Nico van der Horstpark zijn 100 appartementen voor starters met een mix aan achtergronden opgeleverd. Social designbureau Peen en Ui zorgde – al vanaf de bouw – dat de nieuwe bewoners samen de nieuwe buurt gingen maken. Ze startten met kwartiermaken en liepen rond bij het verhuizen en hielpen waar nodig. Ook maakten ze een kaart met het wie, hoe en wat in de wijk en organiseerden een kennismakingsdag. Daarna volgde het experimenteren; wat willen deze bewoners met elkaar doen? Hoe blijft het tuinhuis de plek van ontmoeten met koken, eten en koffiedrinken? Wie zijn de beheerders? Zo ontstond bijvoorbeeld een tuiniergroep. Na een jaar lang begeleiden moeten de bewoners het nu zelf doen. Wat kun je als gemeente doen om sociale netwerken van de grond te krijgen? “Help ‘woners en werkers’ elkaar vinden”, zegt social designer Jennefer Verbeek.

Kleinschalige woonvarianten in de wijk

Bij een inspiratiemiddag hoort natuurlijk ook een kleine discussie onder leiding van Marleen Damen, wethouder Wmo in Leiden. Daarna volgt een bezoek aan de flexibele woonunits van 25 m2 voor dak- en thuislozen aan de Sumatrastraat. “Een inclusieve samenleving vraagt ook om een inclusieve samenwerking”, stelt Christoffel Klap, directeur van Ons Doel. Deze woningcorporatie heeft samen met de Binnenveste, een zorgorganisatie voor maatschappelijk opvang van mensen met psychische kwetsbaarheid, 14 tijdelijke woonunits aan de Sumatrastraat geplaatst. Hier leren mensen in maximaal een jaar weer zelfstandig wonen voordat ze re-integreren in de samenleving. De zorgorganisatie biedt een begeleider die ook zorgt voor het sociaal beheer en buurtmanagement.

Klap: “Wij hebben als woningcorporatie een duidelijke keuze gemaakt. Wij zijn van het vastgoed – betaalbare en duurzame verplaatsbare woningen. De zorginstelling doet het sociaal beheer.” Dit pakt heel goed uit; er is nog geen enkele klacht vanuit de buurt gekomen, benadrukt de aanwezige ambulant begeleider. De tijdelijke woonunits gaan plaatsmaken voor een appartementencomplex met 85 woningen in vijf lagen. Dit gebouw wordt zo ontwerpen dat het bijdraagt aan het thuis voelen in de woning en de nabije omgeving, volgens Ianthe Manting, architect bij Zijdekwartier architecten.

Nieuwe Energie – gebiedscoalitie voor het innovatieprogramma

Het terrein rond de locatie van de inspiratiemiddag, het bedrijfsverzamelgebouw Nieuwe Energie, met de stedelijke opvang van dak- en thuislozen, de energiecentrale en het Stadsbouwhuis, biedt unieke kansen om de herontwikkeling van industrieel erfgoed te combineren met de ontwikkeling van groen, woningbouw, gezondheid, leefbaarheid & sociale veiligheid en cultuur. De maatschappelijke opvang met stedelijke functie blijft in dit deel van de stad. Hoe draagt de inrichting van de locatie en de ruimtelijke en sociale omgeving bij aan het herstel deze groep mensen? De gemeentelijke projectleiders zoeken hierbij ook naar draagvlak vanuit de omgeving, zo blijkt. “Daarnaast willen wij het terrein nu al op de kaart zetten; ‘placemaken’ in de tijdelijke situatie.”