Blog

Regionale samenwerking naar een next level

Miniatuurvoorbeeld

Milo Schoenmaker

burgemeester

Wat helpt burgemeesters, wethouders en raadsleden om anders te gaan kijken, denken en handelen bij vraagstukken die de eigen gemeentegrenzen overstijgen? Want dat een andere blik op regionale samenwerking nodig is, dat staat wat mij betreft buiten kijf. Alleen dan is het namelijk mogelijk om een volgende stap te zetten in regionale samenwerking en te komen tot een vernieuwd samenspel tussen het openbaar bestuur en haar partners.

Ongelukkig

Er is de afgelopen 50 jaar gezocht naar DE regio als fysieke entiteit, en dat is een ongelukkige zoektocht gebleken, aldus Geert Teisman, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam. Zo begon hij zijn introductie bij de themasessie over regionale samenwerking van de G32 op 30 november jl. in Lelystad. Teisman typeert de zoektocht als ongelukkig, onder andere omdat er geen optimaal schaalniveau blijkt te zijn. En als partijen dat toch gevonden denken te hebben, dan zorgen rijksbesluiten ervoor dat de lappendeken weer wijzigt. Bovendien worden in de praktijk vaak regionale organisaties opgericht, met hun eigen dynamiek, waardoor er nauwelijks nog meerwaarde is ten opzichte van wat al gebeurt op het niveau van lokale gemeenten. Ook vraagstukken over (gebrek aan) democratische legitimiteit of  de hoge kosten in relatie tot de opbrengsten van regionale samenwerking komen vaak voorbij.

Organisatiegrenzen als arena

Misschien ligt de crux wel in hoe-we-het-doen. Volgens Teisman denken en doen gemeenten te veel vanuit het organisatieprincipe. Hierin zijn structuren heilig, met de organisatiegrenzen als arena en met focus op onder andere taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Het gevolg is dat er concurrentie ontstaat  tussen organisaties onderling. Dat moet anders wat hem betreft. En dat is ook het pleidooi dat binnen de 4e VNG Denktank wordt gehouden.

4e VNG Denktank

De VNG Denktank is een telkens van samenstelling wisselende commissie, die zich buigt over een actueel thema in het openbaar bestuur, samen met een of meerdere wetenschappers. Dit gebeurt in opdracht van het VNG Curatorium, onder voorzitterschap van Job Cohen, en de VNG directie. Focus voor de 4e VNG Denktank is regionale samenwerking. En in het bijzonder wordt gekeken naar samenwerking als het gaat om opgaven op de arbeidsmarkt en dus naar het samenspel tussen bedrijfsleven, overheden, UWV, onderwijsinstellingen en vakbonden. Eén van de stellingen van de VNG Denktank is dat er een stap moet worden gezet van ‘organisatie’ naar ‘organiseren’.

Regioverhalen

Dat is nog niet zo’n eenvoudige opgave. Zowel tijdens de G32-netwerkdag in Lelystad als tijdens het Bestuurderscongres van de VNG in Nieuwegein, een dag later, illustreerden verschillende burgemeesters, wethouders en raadsleden de door Teisman benoemde zoektocht met dagelijkse praktijkvoorbeelden en regioverhalen. Verhalen over de ervaringen met het concept van ‘the coalition of the willing’ of juist de bedenkingen bij te veel vrijblijvendheid, over het betrekken van raadsleden die op afstand staan en tegelijkertijd bedolven worden onder lokale vraagstukken of bewust kiezen om de lokale identiteit te benadrukken, over cultuurverschillen tussen regio’s en de relevantie daarvan, over degenen die aan tafel zitten bij regionale samenwerking – de ‘willers en de denkers’ – en degenen die daar niet zitten – ‘de kunners en de doeners’ en nog veel meer.

Handelingsperspectief

De opgehaalde inbreng zal door de leden van de 4e VNG Denktank worden verwerkt. In juni 2018 zal de 4e VNG Denktank met een eindproduct komen. Het is mij wel duidelijk dat  college- en raadsleden niet zijn gebaat met een blauwdruk waarin staat gespeld hoe het allemaal zou moeten. Een dergelijke blauwdruk bestaat trouwens niet; dat is ook één van de uitkomsten uit het rapport Maak verschil dat eerder is verschenen. En dat is nog maar één van de vele onderzoeksrapporten en publicaties over regionale samenwerking. Het is de kunst om aan deze verzameling  iets toe te voegen. Iets wat concreet handelingsperspectief biedt aan lokale bestuurders, zodat ze in de komende bestuursperiode iets in handen hebben wat bruikbaar is in de dagelijkse praktijk. Daar zetten de leden en de voorzitter van de 4e VNG Denktank zich de komende tijd voor in.

Dr. M. (Milo) Schoenmaker
Burgemeester van Gouda, tevens vicevoorzitter G32 en voorzitter van de 4e VNG Denktank